مسائل و مشکلات صادرات زعفران

وضعیت کنونی صادرات زعفران در ایران

بر اساس آمار های جهانی، ارزش کل صادرات زعفران در سال ۲۰۱۸ میلادی، حدود ۲۱۸ میلیارد دلار بوده که از این مقدار، حدود ۱۸٫۴ درصد متعلق به چین و ۱۴٫۵ درصد متعلق به هند بوده است. در این میان ایران فقط ۱۱٫۵ درصد از کل صادرات زعفران را به خود اختصاص داده است.

ایران با تولید حدود 90 درصد از زعفران دنیا، بزرگ ترین تولیدکنندهٔ زعفران در جهان است. اما سهم ما از بازار این محصول بسیار اندک است. کارشناس ها علت آن را مشکلات صادرات زعفران می‌دانند که بر سر راه صادرکنندگان ایرانی قرار دارند.

به گفتهٔ کارشناس های این حوزه، زعفران ایران به خاطر نداشتن برند و نام جهانی، به نام اسپانیا و سایر کشورهای فعال در این حوزه معامله و صادر می‌شود. از طرف دیگر به خاطر نوسانات قیمت ارز و نبود امکان افتتاح ال سی، توسعهٔ این بازار پرسود عملا غیرممکن شده است.

شاید بتوان وجود منابع عظیم نفتی را یکی از موانع صادرات زعفران ایران و به طور کلی محصولات غیرنفتی در کشور دانست. فروش و صادرات نفت و محصولات وابستهٔ آن درآمدهای سرشاری نصیب دولت می‌کنند. همین امر باعث کاهش انگیزهٔ دولت مردان برای توجه به صادرات غیرنفتی می‌شود.

مشکلات و موانع صادرات زعفران در ایران

به وضعیت کنونی صادرات زعفران اشاره کردیم، اما دقیقا چه موانعی سر راه صادرکنندگان زعفران قرار دارند؟ در این بخش به برخی از مهم ترین مشکلات صادرات زعفران اشاره می‌کنیم.

1. قوانین دست و پاگیر بر سر راه صادرات زعفران ایران

   با صدور بخشنامهٔ هیئت وزیران مورخ ۱۳۹۷٫۲٫۲ صادرات زعفران با کارت بازرگانی فرد صاحب برند عملا متوقف شده و از طریق کارت بازرگانی افراد متفرقه انجام می‌شود!

   خلاصهٔ این قانون این است که زعفران را صادرکننده با دلار حدود ۷ هزار تومانی صادر کرده و ارز حاصل را باید به دولت ۴۲۰۰ تومان بدهد! این قانون باعث افزایش قاچاق زعفران هم شده است.

2. ضعف سیستم بانکی به دلیل تحریم

   یکی دیگر از مشکلات صادرات زعفران در ایران تحریم و در نتیجه ضعف سیستم بانکی است. خرید و فروش زعفران در سطح بین المللی نیازمند افتتاح ال سی است. چون مشتری خارجی زعفران می‌خواهد، اما مسلما نمی‌تواند به صادرکننده اعتماد کرده و پول را قبل از خرید کالا ارسال کند. از طرف دیگر صادرکننده هم نمی‌تواند اعتماد کرده و کالا را ارسال کند.

   اما تاجران ایرانی به خاطر تحریم هایی که علیه این کشور اعمال می‌شوند، نمی‌توانند ال سی باز کنند؛ اینجاست که مشتری خارجی به سراغ تأمین کننده های اسپانیایی، اماراتی و بقیه می‌رود. آن ها هم زعفران را از ایران می‌خرند و با برند خودشان عرضه می‌کنند.

3. ضعف بسته بندی زعفران

   ایران در بسته بندی زعفران هم ضعف هایی دارد که باید برطرف شوند تا وضعیت کنونی صادرات زعفران بهبود یابد. در کشور ما توجهی به بسته بندی و سورتینگ زعفران طبق سلیقهٔ مصرف کنندگان بین المللی نشده است.

   امروزه صادرات زعفران ایران فقط در بسته بندی فلزی با نقش خاتم انجام می‌شود. اما زعفران خارجی در بسته بندی های شیک و شیشه ای به دیگر کشور ها صادر می‌شوند. ما برای حضور جدی در بازار های مصرف باید مطابق سلیقهٔ خریداران اقدام به بسته بندی محصول کنیم.

    

4. نبود بازارسازی مناسب در بازار های هدف

   ما روی برند زعفران ایران هم کار نکرده ایم. همین هم منجر به تنزل جایگاه صادراتی ایران در آمار های جهانی شده است. بسیاری از مشتری های آمریکایی و اروپایی زعفران که زعفران ایرانی مصرف می‌کنند، آن را به نام زعفران اسپانیایی می‌شناسند!

   در واقع نبود بازارسازی مناسب برای زعفران ایران باعث شده مصرف کنندگان بین المللی علی رغم آنکه زعفران ایران را مصرف می‌کنند، اما از خاستگاه اصلی آن اطلاعی نداشته باشند.

5. بازاریابی حرفه ای در سطح بین المللی

   محصولات کشاورزی و به طور ویژه زعفران، به خاطر برخی ویژگی ها به بازاریابی دقیق و علمی نیاز دارند. برای نمونه به خاطر فسادپذیری و از بین رفتن رنگ، طعم و عطر زعفران، باید محاسبهٔ دقیقی برای بسته بندی و مدت و شکل حمل آن صورت بگیرد.

   از طرف دیگر زعفران نسبت به وزن خود، حجم زیادی اشغال می‌کند. قسمت قابل توجهی از آن را آب تشکیل می‌دهد که در هوای خشک ایران به سرعت تبخیر می‌شود. پس باید در فاصلهٔ کوتاهی از زمان برداشت، به بازارهای مصرف برسد تا خواص و کیفیت خود را از دست ندهد.

   بنابراین با توجه به این موارد، نیاز به نظام بازاریابی خاصی است که بتواند زعفران را با کمترین هزینه، به دست مصرف کنندهٔ خارجی برساند و وضعیت کنونی صادرات زعفران را تغییر بدهد.

6. توجه به نیاز و سلیقه مشتری خارجی

   توجه به نیاز و سلیقهٔ مشتریان در امر صادرات بسیار مهم و حیاتی است. برای نمونه برخی کشورها زعفران را به خاطر عطر و طعمش استفاده می‌کنند؛ بنابراین باید زعفران های درجه 3 و 4 را صادر کنیم که هم عطر دارند، و هم قیمت کمتری دارند.

   در مقابل برخی کشورها زعفران را به خاطر رنگ دهی استفاده می‌کنند؛ پس باید زعفران درجه 1 و 2 به این کشورها صادر شود. از آنجا که چنین سیستمی نیاز هر مصرف کننده را طبق خواست او برآورده می‌کند، در عین حال که وضعیت کنونی صادرات زعفران را بهبود می‌بخشد، سود بیشتری هم به همراه دارد.

7. کنترل کیفیت و رعایت استاندارد ها

   یکی از مواردی که در افزایش صادرات زعفران و بهبود وضعیت کنونی صادرات زعفران در ایران تأثیرگذار است، آنالیز کیفیت زعفران و رعایت موارد مختلف به ویژه هنگام جداسازی کلاله ها از گل است. کشاورزان باید روش های کاشت و برداشت مدرن را جایگزین روش های سنتی کنند.

   برداشت سنتی زعفران باعث از دست رفتن کیفیت آن می‌شود. اگر زعفران را طبق استاندارد های بین المللی داشت و برداشت کنیم، علاوه بر رعایت بهداشت، کیفیت زعفران هم حفظ شده و در عرضه به بازار مصرف با استقبال بیشتری رو به رو می‌شود.

    

چگونه می توان صادرات زعفران ایران را افزایش داد؟

در بخش قبل به برخی از مهم ترین مشکلات صادرات زعفران اشاره کردیم. اما اگر بخواهیم وضعیت کنونی صادرات زعفران را بهبود ببخشیم، چه باید بکنیم؟ در این بخش به راه حل هایی برای غلبه بر مشکلات صادرات زعفران در ایران اشاره می‌کنیم.

• بازاریابی حرفه ای در سطح بین المللی

  محصولات کشاورزی و به طور ویژه زعفران، به خاطر برخی ویژگی ها به بازاریابی دقیق و علمی نیاز دارند. برای نمونه به خاطر فسادپذیری و از بین رفتن رنگ، طعم و عطر زعفران، باید محاسبهٔ دقیقی برای بسته بندی و مدت و شکل حمل آن صورت بگیرد.

  از طرف دیگر زعفران نسبت به وزن خود، حجم زیادی اشغال می‌کند. قسمت قابل توجهی از آن را آب تشکیل می‌دهد که در هوای خشک ایران به سرعت تبخیر می‌شود. پس باید در فاصلهٔ کوتاهی از زمان برداشت، به بازارهای مصرف برسد تا خواص و کیفیت خود را از دست ندهد.

  بنابراین با توجه به این موارد، نیاز به نظام بازاریابی خاصی است که بتواند زعفران را با کمترین هزینه، به دست مصرف کنندهٔ خارجی برساند و وضعیت کنونی صادرات زعفران را تغییر بدهد.

• توجه به نیاز و سلیقه مشتری خارجی

  توجه به نیاز و سلیقهٔ مشتریان در امر صادرات بسیار مهم و حیاتی است. برای نمونه برخی کشورها زعفران را به خاطر عطر و طعمش استفاده می‌کنند؛ بنابراین باید زعفران های درجه 3 و 4 را صادر کنیم که هم عطر دارند، و هم قیمت کمتری دارند.

  در مقابل برخی کشورها زعفران را به خاطر رنگ دهی استفاده می‌کنند؛ پس باید زعفران درجه 1 و 2 به این کشورها صادر شود. از آنجا که چنین سیستمی نیاز هر مصرف کننده را طبق خواست او برآورده می‌کند، در عین حال که وضعیت کنونی صادرات زعفران را بهبود می‌بخشد، سود بیشتری هم به همراه دارد.

• کنترل کیفیت و رعایت استاندارد ها

  یکی از مواردی که در افزایش صادرات زعفران و بهبود وضعیت کنونی صادرات زعفران در ایران تأثیرگذار است، آنالیز کیفیت زعفران و رعایت موارد مختلف به ویژه هنگام جداسازی کلاله ها از گل است. کشاورزان باید روش های کاشت و برداشت مدرن را جایگزین روش های سنتی کنند.

  برداشت سنتی زعفران باعث از دست رفتن کیفیت آن می‌شود. اگر زعفران را طبق استاندارد های بین المللی داشت و برداشت کنیم، علاوه بر رعایت بهداشت، کیفیت زعفران هم حفظ شده و در عرضه به بازار مصرف با استقبال بیشتری رو به رو می‌شود.

   

• حذف تعرفه و موانع غیر تجاری

  تعرفه ها و موانع غیرتجاری هم باعث کاهش صادرات زعفران ایران می‌شوند. صادرات زعفران ایران به صورت بسته بندی، قیمت آن را در کشورهای مقصد بسیار گران کرده و باعث کاهش تقاضای مصرف کنندگان خارجی می‌شود. از طرف دیگر صادرات فله ای آن هم باعث افت کیفیت و در عین حال ایجاد واسطه گری در خریدوفروش زعفران می‌شود.

  پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) می‌تواند تعرفه ها و موانع غیرتعرفه ای را کاهش بدهد. طبق اصول موافقت نامهٔ گات (موافقت نامهٔ عمومی تعرفه و تجارت) هم، تعرفه ها باید به تدریج کاهش یابند، موانع غیرتعرفه ای حذف شده و به تعرفه تبدیل شوند.

 

منبع: شرکت صنایع پلاستیک صدف توس